Dolegliwości w ciąży

Co odczuwamy najczęściej?

Każda kobieta jest inna i inaczej reaguje na objawy związane z ciążą. Lista dolegliwości jest długa, co wcale nie oznacza, że każdą z nich odczujesz na sobie. Nasilenie objawów też jest indywidualnie uwarunkowane. Nie wzoruj się więc na doznaniach innych kobiet – skup się na sobie i naucz się rozpoznawać, co w twoim przypadku jest tylko drobną dolegliwością, a co stanowi już sygnał alarmowy i jeśli coś cię zaniepokoi, zwróć się po poradę do położnej lub lekarza.

opracowanie: Dr n.med. Beata Naworska kierownik zakładu Propedeutyki Położnictwa, Wydział Opieki Zdrowotnej ŚUM, mgr położnictwa Magdalena Jagieła

U większości ciężarnych…

Głównym hormonem podtrzymującym ciążę jest progesteron. Po zapłodnieniu jego stężenie wzrasta aż do wartości stukrotnie wyższych, niż te sprzed ciąży. Pojawiają się wtedy uboczne efekty działania progesteronu np.:

• zaparcia (efekt zwolnienia perystaltyki przewodu pokarmowego),
• zgaga (skutek rozluźnienia zwieracza pomiędzy przełykiem, a żołądkiem i zarzucania kwaśnej treści do przełyku),
• pobolewanie brzucha i infekcje dróg moczowych (na skutek poszerzenia moczowodów oraz zastój moczu),
• obrzęki – zwykle narastające w miarę rozwoju ciąży (objaw zatrzymania wody w ustroju),
• szybsze przetłuszczanie się włosów oraz pojawienie się wyprysków na skórze (intensywniej pracują gruczoły łojowe i potowe)
• pojawienie się żylaków na nogach oraz ich pękanie i drobne wybroczyny (poszerzają się naczynia żylne, powodując zwolnienie przepływu krwi, co łącznie z mechanicznym uciskiem macicy na okolice pachwin powoduje zastój krwi żylnej i poszerzenia naczyń na kończynach dolnych)
• czasami też krwawienia z nosa (na skutek zmian naczyniowych)

Zwiększone ilości hormonów ciążowych wpływają na samopoczucie. Dlatego wahania nastroju, naprzemienna płaczliwość i radość są naturalną sytuacją dnia codziennego w ciąży

Około 60% kobiet dotyczą dokuczliwe:

• poranne nudności,
• wymioty,
• zmęczenie,
• zawroty głowy.

Od początku ciąży gruczoły piersiowe powiększają się, stają się tkliwe a czasem nawet bolesne. Od około połowy ciąży może pojawić się wydzielina z brodawek sutkowych zwana siarą i jest to fizjologiczny objaw ciąży, nie wymagający leczenia (krwiście podbarwiona wymaga konsultacji z lekarzem). Obecnie uważa się iż tzw. hartowanie sutków (naprzemienne polewanie ciepłą i zimną wodą , pocieranie ręcznikiem) nie ma znaczenia prewencyjnego i dlatego nie jest zalecane. Co więcej, w drugiej połowie ciąży, szczególnie w przypadku zagrażającego porodu przedwczesnego, należy unikać drażnienia brodawek sutkowych. Mechaniczne pobudzanie brodawek, a także masowanie brzucha może bowiem wyzwolić substancje o działaniu skurczowym działające na mięsień macicy.

Częstość zaburzeń w obrębie układu moczowo-płciowego wzrasta nawet 10 – 20 krotnie. Zwykle są one konsekwencją zmian proporcji mikroorganizmów pochwy, zwłaszcza obniżenia ilości bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus. Podczas zachwiania równowagi mikroflory układu moczowo-płciowego dochodzi do nadmiernego rozwoju niepożądanych grzybów i bakterii. Wtedy może pojawić się nieprawidłowa wydzielina z pochwy, swędzenie, pieczenie w okolicach intymnych.

Kobiety w ciąży powinny szczególnie zadbać o odpowiednią higienę i florę układu moczowo-płciowego, która stanowi ważną barierę ochronną organizmu przed niekorzystnymi drobnoustrojami.

Warto wzmocnić barierę ochronną organizmu i stosować bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus, które są naturalnym mechanizmem ochronnym przed rozwojem niekorzystnych drobnoustrojów. Probiotyki mogą pomóc:

• wzmocnić odporność organizmu,
• utrzymać prawidłową równowagę pochwy i zmniejszyć ilość niedyspozycji układu moczowo-płciowego,
• korzystnie wpłynąć na zaparcia, syntezę witamin i poprawę gospodarki wapniowo – fosforanowej organizmu.

Należy jednak stosować sprawdzone probiotyki. o udokumentowanym działaniu.

Kobieta w ciąży powinna się zgłosić się do lekarza, kiedy obserwuje u siebie:

• plamienie lub krwawienie z dróg rodnych,
• odpłynięcie płynu owodniowego,
• nieprawidłową wydzielinę z pochwy (inną niż dotychczas, o nieprzyjemnym zapachu, której towarzyszy pieczenie lub swędzenie),
• bóle w podbrzuszu (w dolnej części brzucha, w okolicy macicy, jajników, nad spojeniem łonowym),
• inne niepokojące dolegliwości bólowe, np. skurcze macicy,
• nieprawidłowe wyniki badań dodatkowych,
• inne niepokojące objawy.

opracowanie dr med. specjalista ginekolog-położnik Dariusz Gołąbek

Najbardziej widoczne zmiany związane z ciążą dotyczą układu rozrodczego, np. macicy:

• macica powiększa się z 50 g przed ciążą do 1 kg w okresie okołoporodowym,
• pojemność macicy wzrasta z 5 ml do 5 l,
• ściany macicy ulegają ścieńczeniu,
• zwiększa się liczba oraz wielkość włókien mięśniowych macicy,
• następuje zasinienie i rozpulchnienie szyjki macicy.

Zwiększa się ilość glikogenu w komórkach wyściełających pochwę oraz nasila się jej złuszczanie. Kanał szyjki zamyka czop śluzowy, zmienia się jego ilość, wygląd, pH (na bardziej kwaśne – 4,0) oraz flora bakteryjna, utrudniając tym samym wniknięcie drobnoustrojów. Ilość wydzieliny szyjkowej jest niewielka, ale wzrasta w miarę zbliżania się terminu porodu. Skurcze mięśnia macicy obejmują cały mięsień i występują ze zmienną częstotliwością przez cały okres ciąży (Braxona-Hicksa, Alvareza). Ścieńczenie ściany macicy może powodować bóle, a prawidłowe skurcze macicy mogą być mylone z rozpoczęciem porodu.

Stany zapalne i grzybica pochwy w ciąży są dosyć częste pomimo czynników ochronnych. Dbaj więc szczególnie o zachowanie higieny intymnej w czasie ciąży, unikaj źródeł zakażenia takich jak baseny, czy publiczne toalety. Noś bawełnianą bieliznę, a jeśli stosujesz wkładki higieniczne, używaj tylko tych przewiewnych. Grzybica pochwy w ciąży może również wystąpić przy przesadnym stosowaniu płynów do higieny intymnej. Nie wykonuj irygacji.

Grzybica pochwy w ciąży czy stany zapalne mogą nie wystąpić, jeśli stosowane będą probiotyki (doustnie, dopochwowo lub zewnętrznie na srom). Droga podania nie ma większego znaczenia dla działania profilaktycznego, ale lekarz dobierze najwłaściwszą dla Ciebie.

opracowanie: Dr n.med. Beata Naworska kierownik zakładu Propedeutyki Położnictwa, Wydział Opieki Zdrowotnej ŚUM, mgr położnictwa Magdalena Jagieła

Głównym sprawcą zmian jest progesteron, który wpływa na mięśnie gładkie, powodując m. in. ich zwiotczenie i sprawia, że moczowody poszerzają się, a także zwiększa się częstotliwość oddawania moczu. Zwiększa się przepływ krwi w nerkach i przesącz kłębkowy, następuje nasilona resorbcja zwrotna sodu i wody, wzrasta stężenie aminokwasów i glukozy w moczu, a niedostateczna podaż węglowodanów może spowodować pojawienie się w moczu acetonu i kwasu acetylooctowego. Pęcherz moczowy podnosi się, a przepływ moczu w moczowodach zwalnia. Estrogeny powodują przerost mięśniówki gładkiej moczowodu, która pod wpływem progestreonu ulega zwiotczeniu. Zmiany te prowadzą do utrudnionego odpływu moczu i częstszego oddawania moczu w małych ilościach. Nie przyjmuj więc płynów na 2 h przed snem, całkowicie opróżniaj pęcherz, ale przede wszystkim nie zwlekaj z oddawaniem moczu.

Może się też zdarzyć, że w ostatnim trymestrze pojawią się obrzęki dłoni, czy stóp. Ograniczenia w ilości spożywanych płynów, które czasem są zalecane, mogą utrudnić wypłukiwanie toksyn z organizmu, przyczyniać się do zagęszczenia moczu, a nawet do powstawania piasku i kamieni (np. szczawianowych, moczanowych, fosforanowych) w nerkach. Jeśli obrzęki te nie są spowodowane podwyższonym ciśnieniem tętniczym i leczenie farmakologiczne nie jest konieczne, możesz złagodzić dolegliwości nosząc wygodne obuwie na niskim obcasie, latem spróbuj ochłodzić nogi w letniej wodzie i smarować je kremem z dodatkiem mentolu. Wypoczywaj leżąc z uniesionymi nogami.

Zapotrzebowanie na płyny powinno być planowane na podstawie aktualnego stanu zdrowia, warunków klimatycznych oraz indywidualnych potrzeb. Jeśli jednak ograniczenia w ilości wypijanych płynów będą konieczne, to pamiętaj, że płyny to też zupa i kompot do obiadu. Dbaj o zróżnicowanie odżywiania, zapewnij odpowiedni dowóz węglowodanów, białka, zadbaj o prawidłowe proporcje sodu, ale unikaj potraw zawierających jego duże ilości (np. żółty ser, konserwy mięsne i rybne, potrawy wędzone, peklowane). Zaleca się również ograniczenie dosalania potraw, jednak całkowita rezygnacja z soli nie jest wskazana. Należy wówczas zwracać też większą uwagę na skład jakościowy wypijanych wód mineralnych.

W ciąży pojawia się także skłonność do zakażeń oraz bakteriomoczu, które jak każdą inną infekcję należy skonsultować z lekarzem. Leczenie można wspomóc zwiększeniem ilości wypijanych płynów (min. 3 litry na dzień, co odpowiada 1 szklance na godzinę). Zaleca się picie soku z żurawiny, a także gorących napojów, a jeszcze lepiej herbat ziołowych, z których sprawdzą się mieszanki zawierające pokrzywę, nawłoć, mniszek lekarski, rumianek i liść brzozy.

Ryzyko rozwoju infekcji możesz zdecydowanie zmniejszyć spożywając co najmniej 3 razy w tygodniu produkty mlekopochodne (ser, jogurt). Podobny, chociaż nieco mniejszy wpływ ma wypijanie codziennie szklanki soku owocowego, szczególnie z owoców które zawierają substancje hamujące rozwój drobnoustrojów (zwłaszcza z żurawiny).

Przypuszcza się, że stosowanie probiotyków może również przyczynić się do obniżenia ryzyka infekcji dróg moczowych, jednak rodzaj zastosowanego szczepu powinien być „ściśle” dopasowany do posiadanego przez kobietę ekosystemu flory pochwy. Jeśli stosujesz wkładki higieniczne, to często je zmieniaj. Po skorzystaniu z toalety wycieraj się w kierunku od przodu do tyłu (odbytu), nigdy odwrotnie – zapobiega to przeniesieniu drobnoustrojów z okolicy odbytu do pochwy czy dróg moczowych.

opracowanie: Dr n.med. Beata Naworska kierownik zakładu Propedeutyki Położnictwa, Wydział Opieki Zdrowotnej ŚUM, mgr położnictwa Magdalena Jagieła

Ucisk na ściany żołądka powoduje, że wpust żołądka ulega osłabieniu, przez co treść żołądkowa cofa się do przełyku. Dodatkowo dochodzi do zmniejszenia kwasoty i ilości pepsyny w żołądku. Przemieszczeniu ku górze i na boki ulegają jelita, wyrostek robaczkowy oraz żołądek. Ucisk macicy na jelita powoduje, że perystaltyka jelit się zmniejsza i częściej dochodzi do zaparć. Ucisk macicy na jelita powoduje, że perystaltyka jelit się zmniejsza i spowolnieniu ulega motoryka błony mięśniowej przewodu pokarmowego. Wiotczeją mięśnie jelit zwiększa się wydzielina gruczołów ślinowych, zwiększa się ciężar wątroby, zmniejsza się metabolizm i wydzielanie żółci. Wzmożeniu ulega przemiana materii, zwłaszcza w czasie „międzyposiłkowym” i metabolizm insuliny, a zmniejsza się gospodarowanie glukozą i aminokwasami. Brak jest również możliwości magazynowania substancji odżywczych w okresie międzyposiłkowym. Ma to na celu poprawienie trawienia i wchłaniania treści pokarmowej oraz witamin i minerałów, ale skutkiem ubocznym jest pojawienie się zgagi, zaparć, a nawet kamieni w pęcherzyku żółciowym lub wystąpienie żółtaczki.

Dolegliwościom tym zapobiega spożywanie w ciągu dnia kilku lekkich, urozmaiconych posiłków, unikanie gorących potraw, słodyczy, mocnej kawy i herbaty oraz nadmiaru tłuszczy. Ograniczenie schylania i noszenia obcisłych ubrań też będzie pomocne. Po posiłkach należy wypoczywać w pozycji siedzącej w wygodnym fotelu. Napad zgagi neutralizuje spożywanie słodkich migdałów lub zażycie szczypty zmielonego majeranku z kminkiem w proporcji 1:1. Przyjmowanie preparatów zobojętniających kwaśną treść żołądka należy skonsultować z lekarzem lub położną.

W przypadku zaparć pomocne okazuje się wypijanie na czczo od 0,5 – 1 szklanki wody przegotowanej z miodem i cytryną, spożywanie dużych ilości błonnika w postaci surowych owoców i jarzyn lub świeżo wyciskanych soków czy zjadanie 3 – 4 suszonych śliwek. Należy dbać o nawodnienie, jednak herbatę zwykłą lepiej jest zastąpić owocową.

Zaleca się korzystanie z ruchu – pływanie, ćwiczenia, spacery mogą także skutecznie pobudzić perystaltykę. Stosowanie leków przeczyszczających nie jest wskazane w ciąży i każdorazowe ich przyjmowanie powinno być poprzedzone konsultacją medyczną. Lepiej zastosować środki naturalne, np. siemię lniane czy suszone śliwki. Preparaty żelaza przyjmuj po jedzeniu popijając dużą ilością płynów. Dbałość o regularne wypróżnienia jest bardzo ważna w ciąży, ponieważ pozwala uniknąć innych dolegliwości, np. częstych w tym okresie hemoroidów. Jeśli jednak hemoroidy wystąpią należy zadbać o zapewnienie diety z dużą zawartością błonnika i zapewnić sobie spora dawkę aktywności fizycznej. Lepiej jest spać w pozycji na boku, aby nie uciskać żył odbytu. Maść i czopki stosuj tylko na zlecenie lekarza. Gdy dolegliwości bólowe się zwiększą, pomóc może zimny okład. W zapobieganiu hemoroidom pomogą też ćwiczenia mięśni dna miednicy.

opracowanie: Dr n.med. Beata Naworska kierownik zakładu Propedeutyki Położnictwa, Wydział Opieki Zdrowotnej ŚUM, mgr położnictwa Magdalena Jagieła

Aby zapewnić prawidłowe dotlenienie dziecka, zwiększeniu ulega pojemność wyrzutowa serca, siła mięśnia sercowego, a także ilość krwi krążącej, jednak w większym stopniu dotyczy to osocza niż erytrocytów, co w efekcie prowadzi do rozrzedzenia krwi. Wzrasta liczba krwinek białych, płytek krwi oraz białek osocza. Powiększa się koryto naczyniowe i przepływ krwi przez niektóre narządy (zwłaszcza macicę, nerki, skórę). Częstość uderzeń serca z przyśpiesza z 70 do 85 na minutę, zmianie ulega ułożenie serca. Obserwuje się niewielki spadek wartości skurczowej i wyraźny – wartości rozkurczowej ciśnienia tętniczego. Wzrasta także ciśnienie w obrębie żyły głównej dolnej. W wyniku tych zmian pojawia się niedokrwistość, wzrasta odczyn OB i krzepliwość krwi.

Możesz odczuwać ciągłe uczucie gorąca, szybsze pocenie się i mieć problem z przetłuszczaniem włosów. Czasami pojawia się skłonność do omdleń oraz żylaki kończyn, sromu i odbytu. Niezależnie od pory roku kilkakrotnie w ciągu dnia odpoczywaj z lekko uniesionymi nogami i unikaj jednostajnej pozycji. Stosuj podstawowe zasady higieny osobistej, noś przewiewny ubiór, z włókien naturalnych, zawsze dostosowany do pory roku, nie uciskający brzucha oraz klatki piersiowej. Unikaj zbyt gorących lub zbyt zimnych kąpieli i niestety, zrezygnuj z sauny.

W przypadku żylaków pamiętaj o zakładaniu specjalnych rajstop uciskowych, bolesne miejsca smaruj maścią nagietkową lub preparatami z wyciągu kasztanowca. Nie zakładaj nogi na nogę podczas siedzenia i nie noś skarpet z mocnym ściągaczem. Dla poprawy samopoczucia ćwicz obroty stóp w kostkach oraz przenoszenie ciężaru ciała z palców na pięty i odwrotnie.

opracowanie: Dr n.med. Beata Naworska kierownik zakładu Propedeutyki Położnictwa, Wydział Opieki Zdrowotnej ŚUM, mgr położnictwa Magdalena Jagieła