W ginekologii znajdują zastosowanie probiotyki dopochwowe, a od niedawna coraz większą popularnością cieszą się produkty stosowane doustnie. W przypadku tych ostatnich wykazano doświadczalnie, że zawarte w tych produktach bakterie docierają do pochwy z odbytu, podobnie jak np.bakterie chorobotwórcze, bardzo często niezależnie od stosowanych metod higienicznych.

Szczepy Lactobacillus zawarte w probiotykach „ginekologicznych” mają działanie hamujące w stosunku do bakterii chorobotwórczych. Działanie to jest związane z wieloma, niezależnymi od siebie mechanizmami:

• produkcją kwasów obniżających pH środowiska pochwy (kwas mlekowy, kwas octowy, kwas mrówkowy)
• wytwarzaniem nadtlenku wodoru (H₂O₂)
• wytwarzaniem dipeptydów/bakteriocyn – laktacyna, acidolina, laktobina
• współzawodnictwem o miejsca receptorowe na powierzchni komórek gospodarza
• współzawodnictwem o składniki odżywcze
• działaniem modyfikującym układ odpornościowy błon śluzowych, tzw. immunomodulacją

Nie wszystkie produkty będące na rynku spełniają kryteria WHO/FAO pozwalające im określać się mianem probiotyku. Kryteria te są następujące:

• Szczepy powinny być izolatami ze środowiska pochwy co gwarantuje mechanizmy przystosowawcze
• Szczepy powinny mieć potwierdzoną przynależność gatunkową pozwalającą ich powtarzalną identyfikację
• Szczepy te powinny mieć silne powinowactwo do nabłonka pochwowego dzięki czemu blokują one możliwość adhezji do tego nabłonka bakteriom patogennym
• Szczepy powinny wykazywać działanie antagonistyczne wobec bakterii chorobotwórczych
• Szczepy powinny charakteryzować się swoistą gatunkową opornością na antybiotyki

Działanie hamujące w stosunku do bakterii chorobotwórczych szczepów Lactobacillus, przeznaczonych na probiotyki z zastosowaniem ginekologicznym, jest związane z:

• produkcją kwasów obniżających pH środowiska pochwy (kwas mlekowy, kwas octowy, kwas mrówkowy)
• wytwarzaniem nadtlenku wodoru (H₂O₂)
• wytwarzaniem dipeptydów/bakteriocyn – laktacyna, acidolina, laktobina
• współzawodnictwem o miejsca receptorowe na powierzchni komórek gospodarza
• współzawodnictwem o składniki odżywcze
• działaniem modyfikującym układ odpornościowy błon śluzowych, tzw. immunomodulacją

Zawarte w prOVag^® szczepy Lactobacillus gasseri 57C, Lactobacillus fermentum 57A, Lactobacillus plantarum 57B wyselekcjonowano ze względu na ich następujące własciwości:

• pochodzą ze środowiska pochwy
• mają zdolność kolonizacji, tym samym zwiększają liczbę pałeczek kwasu mlekowego
• posiadają zdolność zahamowania adhezji oraz wzrostu patogenów (pałeczek jelitowych i drożdżaków)
• brak działań niepożądanych w codziennej kuracji
• redukują kolonizację przez patogenne bakterie oraz drożdżaki
• mają dobrą tolerancję na kwasy żółciowe
• dokonują pasażu przez przewód pokarmowy
• nie indukują systemowej odpowiedzi immunologicznej ani odpowiedzi mediatorów prozapalnych

Stosowane w ginekologii preparaty probiotyczne mogą mieć formę globulek dopochwowych (np.: Lactovaginal^®, Floragyn^®), tabletek doustnych (np. Provag^®, Lacibios femina^®). Przedstawicielem innej grupy produktów, których stosowanie ze względu na zawartość hormonu może odbywać się tylko po wnikliwej analizie lekarskiej jest tabletka dopochwowa zawierająca pałeczki kwasu mlekowego-50 mg oraz estriol w dawce 0,03 mg (Gynoflor^®).
Należy pamiętać, że wybór drogi podania probiotyku w dużej mierze zależy od preferencji kobiety. Niemniej wydaje się, że ze względu na natychmiastowy efekt produkty aplikowane dopochwowo dają szybszy efekt – ma to znaczenie w ostrych stanach zapalnych, efekt ten jednak trwa krócej ze względu na brak tzw. rezwuaru jelitowego probiotyku, natomiast produkty doustne powinny być stosowane w stanach przewlekłych.

W stosowanych preparatach uroginekologicznych wykorzystuje się głównie pałeczki ze szczepu Lactobacillus. Do jeszcze niedawna na rynku obecne były jedynie dopochwowe preparaty probiotyczne. Obecnie dostępne są również preparaty podawane drogą doustną. Te ostatnie wydają się być wygodniejsze do stosowania przez kobietę. Preparaty oparte o probiotyczne szczepy bakteryjne pomagają w odtwarzaniu i utrzymywaniu prawidłowej flory bakteryjnej pochwy. Długotrwały korzystny wpływ na funkcjonowanie układu moczowo – płciowego osiągnięto poprzez wykorzystanie w produkcji probiotyków szczepów bakterii opornych na działanie wielu antybiotyków (np. penicyliny, streptomycyny, neomycyny, erytromycyny, tetracykliny) często stosowanych w praktyce lekarskiej.

Pałeczki kwasu mlekowego to ścisłe, a także względne beztlenowce, które wymagają złożonych składników odżywczych. Obecnie wyodrębniono około 80 gatunków bakterii z rodzaju Lactobacillus. Przy użyciu glukozy jako źródła węgla pałeczki Lactobacillus mogą być homofermentatywne wytwarzając w

85 – 95 procentach nadtlenek wodoru, kwas mlekowy, lub heterofermentatywne wytwarzając kwas mlekowy, dwutlenek węgla, etanol, kwas octowy, kwas mrówkowy. Kwaśne metabolity powodują obniżenie pH wydzieliny pochwy do wartości 3,7 – 4,1.

Na poniższych rycinach przedstawiono Lactobacillus gasseri 57C wybarwiony fluorescencyjnym barwnikiem 2, 7 – dichlorofluorescyna (DCFDA) wskazującym na produkcję nadtlenku wodoru wewnątrz komórek (intensywnie zielony kolor).

Preparaty zawierające pałeczki kwasu mlekowego wykazują dużą skuteczność w zapobieganiu wtórnym i nawrotowym zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym pochwy oraz dolnego odcinka układu moczowego.

Skuteczność działania Lactobacillus spp. wynika ze zdolności adherencji pałeczek kwasu mlekowego do powierzchni nabłonka przejściowego dróg moczowych. Adhezja pałeczek kwasu mlekowego blokuje dostęp do komórek nabłonka innym drobnoustrojom patogennym.

Dominację pałeczek kwasu mlekowego w biocenozie pochwy umożliwia wiele poznanych dotąd mechanizmów charakterystycznych dla ich metabolizmu. Wśród tych najważniejszych należy wymienić produkcję kwasu mlekowego oraz produkcję nadtlenku wodoru. Ostatnio coraz częściej uważa się, że produkcja nadtlenku wodoru jest najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na utrzymanie równowagi mikrobiologicznej prawidłowej flory pochwy dojrzałej kobiety,jednak wciąż aktualna pozostaje opinia, że ważniejsza jest produkcja kwasu mlekowego.

Pałeczki kwasu mlekowego nie posiadają hemu, którego obecność warunkuje prowadzenie reakcji redukującej tlen do wody przy wykorzystaniu cytochromu. Zamiast tego bakterie z rodzaju Lactobacillus posiadają metabolizm przestawiony na flawoproteiny, które również umożliwiają przejście tlenu do nadtlenku wodoru. Ważny aspekt takiego metabolizmu Lactobacillus stanowi fakt, iż większość bakterii beztlenowych tworzących ponad połowę prawidłowej mikroflory pochwowej nie dysponuje katalazą rozkładającą nadtlenek wodoru prowadząc do kumulacji tego związku w biotopie pochwy. Obecność pozostałych składników prawidłowej flory pochwy kobiety w wieku produkcyjnym ma znaczenie dla utrzymywania się dostatecznej liczebności populacji bakterii z rodzaju Lactobacillus. Mechanizm tych zależności opiera się na udziale tej flory w metabolizowaniu glikogenu do glukozy, która stanowi podstawowy składnik odżywczy pałeczek kwasu mlekowego.

Skład kobiecej mikroflory pochwy nie jest stały i charakteryzuje się dużą zmiennością w obrębie populacji zamieszkujących różne regiony geograficzne świata. Dany region zamieszkują kobiety o podobnych biocenozach pochwy. Zatem inne bakterie mają mieszkanki Afryki czy Północnej Ameryki, a inne mieszkanki Polski.Dlatego istotne znaczenie ma dopasowanie bakterii zawartych w preparacie do flory kobiety, która stosuje ten właśnie probiotyk. Ten fakt potwierdza stanowisko Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG)*.

Według zaleceń PTG istotne jest, aby składniki preparatu odpowiadały naturalnej florze populacji kobiet, do których są skierowane. W wypadku Polski pożądane jest polskie pochodzenie bakterii stosowanych w preparatach probiotycznych. Takie pochodzenie bakterii umożliwi skuteczne i długotrwałe działanie probiotyku. Jedynym probiotykiem doustnym spełniającym wszystkie kryteria stawiane doustnym probiotykom ginekologicznym jest prOVag^®. Skład bakterii probiotycznych prOVag^® jest w pełni dopasowany do flory Polek. prOVag® jest najczęściej polecanym doustnym probiotykiem ginekologicznym przez specjalistów ginekologii, posiada pozytywną opinię PTG*. Jest doceniany przez kobiety, otrzymał nagrody: Złoty Otis 2008 i Laur Konsumenta 2010.

  Kryteria doboru probiotyku ginekologicznego.

  Znaczenie pochodzenia szczepów Lactobacillus sp. w probiotykach ginekologicznych dla polskiej populacji.

*literatura dostępna u producenta.

Organizm osłabiony stosowaniem antybiotyku nie jest w stanie szybko odbudować zniszczonej przyjaznej flory bakteryjnej. Dlatego równocześnie z antybiotykiem zaleca się stosowanie dobroczynnych bakterii kwasu mlekowego (Lactobacillus), zwanych „osłoną do antybiotyku„. Bakterie w naturalny sposób odbudowują zniszczoną florę wzmacniając tym samym odporność organizmu jednocześnie zmniejszając ryzyko niedyspozycji po antybiotykoterapii.

Więcej na ten temat: Kiedy stosować prOVag^®?

Przez długi czas bakterie cieszyły się jednoznacznie negatywną opinią jako źródło wielu – nierzadko poważnych – chorób. Obecnie wiadomo, że niektóre szczepy są wręcz niezbędne, by organizm człowieka mógł funkcjonowac w sposób prawidłowy. U kobiet szczególną rolę odgrywają bakterie kwasu mlekowego (Lactobacillus), które nadają pochwie niskie pH i hamują nadmierny wzrost szkodliwych bakterii oraz grzybów bytujących w drogach rodnych. Niestety, czasami liczba pałeczek Lactobacillus maleje – wówczas warto pomyśleć o ochronie, jaką oferują preparaty probiotyczne. W jakich sytuacjach mamy do czynienia z niepożądanymi zmianami w składzie flory bakteryjnej pochwy?

Skuteczna antykoncepcja, niepożądane skutki

Tabletki hormonalne chronią przed nieplanowaną ciążą w niemal 100%, ale zmiany hormonalne powodują spadek liczby bakterii kwasu mlekowego i zmniejszają nawilżenie pochwy. Osłabienie flory bakteryjnej i suchość pochwy to niebezpieczne połączenie – niedostatecznie nawilżona śluzówka jest bardziej podatna na otarcia i urazy podczas stosunku, a zbyt mała liczba pałeczek Lactobacillus nie jest w stanie efektywnie niszczyć patogenów. Problem można rozwiązać, aplikując żel intymny. Preparat, który ma w swoim składzie metabolity kwasu mlekowego (np. prOVag^®żel) dodatkowo przyczyni się do odzyskania równowagi mikrobiologicznej.

Miłe złego początki

Udane współżycie to powód do radości, chyba że kontakty intymne są na tyle częste, że nasienie o odczynie zasadowym zaczyna zaburzać równowagę mikrobiologiczną kwaśnej z natury pochwy… Stosowanie prezerwatyw to jeden ze sposobów na uniknięcie dolegliwości intymnych, wynikających z osłabienia flory bakteryjnej (pieczenie i swędzenie pochwy, upławy, dyskomfort podczas zbliżeń). Drugim jest przyjmowanie preparatu probiotycznego, takiego jak prOVag^®, który w krótkim czasie zapewnia długotrwałą ochronę przed zakażeniami układu moczowo-płciowego.

Naturalne stany fizjologiczne

Do zmniejszenia liczby dobroczynnych bakterii w organizmie kobiety dochodzi na początku ciąży, w trakcie połogu i w okresie menopauzy, gdy doświadcza ona przysłowiowej burzy hormonów. Także wtedy nieocenioną pomocą są przebadane i bezpieczne probiotyki.

Stresogenne sytuacje

Wzrost poziomu hormonu stresu przekłada się na ilość bakterii kwasu mlekowego, dlatego umiejętność zapanowania nad emocjami jest niezwykle cenna dla kobiet, którym zależy na zachowaniu zdrowia intymnego. Jeśli stres jest długotrwały i ma konkretną przyczynę (np. mobbing w pracy), słuchanie relaksującej muzyki podczas gorącej kąpieli nie wystarczy do odzyskania spokoju wewnętrznego – konieczne jest podjęcie innych, bardziej zdecydowanych działań.

Antybiotyki dobre na wszystko?

To nie przypadek, że antybiotyki są dostępne wyłącznie na receptę – leki tego typu wykazują silne działanie antybakteryjne i powinny być stosowane w ściśle określonych sytuacjach, w zalecony przez lekarza sposób. Podczas antybiotykoterapii liczba pałeczek Lactobacillus może zmniejszyć się w drastyczny sposób, dlatego konieczne jest stosowanie probiotycznego preparatu osłonowego, takiego jak prOVag^®. Probiotyk ochroni nie tylko układ moczowo-płciowy, ale również układ pokarmowy. Tym samym uchroni pacjentkę przed dolegliwościami trawiennymi (biegunka, bóle brzucha, wymioty).

Ochrona probiotyczna jest potrzebna kobiecie na co dzień – gdy naturalne mechanizmy zawodzą, warto wspomóc swój organizm, przyjmując probiotyk.