Zdrowie intymne w ciąży

Profilaktyka infekcji w ciąży

Utrzymanie higieny intymnej ma olbrzymie znaczenie w zapobieganiu zapaleniom pochwy. W ciąży okolice intymne powinno się utrzymywać szczególnie w należytej czystości. Ciąża jest stanem fizjologicznym upośledzającym odporność i prowadzącym do zaburzenia mechanizmów obronnych organizmu. Dochodzi wówczas do zachwiania równowagi flory pochwowej. Dodatkowo nadmiar hormonów stymuluje zwiększoną produkcję substancji w komórkach pochwy, co wywołuje w niej zmiany proporcji mikroorganizmów. Podkreśla się konieczność codziennego, najlepiej dwukrotnego, mycia sromu pod strumieniem wody, najlepiej pod prysznicem lub bidetem. Dobrym rozwiązaniem jest używanie osobnego ręcznika tylko do miejsc intymnych. Zarówno mycie jak i osuszanie okolic intymnych powinno być wykonywane w kierunku od przodu do tyłu, aby unikać przenoszenia infekcji z rejonu odbytu na okolice pochwy. Ponieważ zabiegi higieniczne mogą wypłukiwać ochronne kultury pałeczek kwasu mlekowego należy stosować żele do higieny intymnej. Bardzo ważnym jest odczyn (pH) stosowanych żeli . Powinien być on zbliżony do pH pochwy czyli wynosić około 4,5. Inne środki myjące nie są zalecane, bo mogą niszczyć fizjologiczną (ochronną) florę pochwy, a niektóre z nich mogą także wywoływać zmiany alergiczne na sromie i w przedsionku pochwy.Używanie bielizny bawełnianej zapobiega rozwojowi zapaleń, głównie grzybiczych. Prawidłowa, w pełni rozwinięta biocenoza pochwy w okresie rozrodczym kobiety jest uwarunkowana odpowiednim stosunkiem pomiędzy pałeczkami kwasu mlekowego Lactobacillus spp. a pozostałymi drobnoustrojami pochwy. Utrzymywanie ekosystemu pochwy w równowadze przez Lactobacillus spp. jest wypadkową działania wytwarzanych przez te bakterie m.in. kwasów organicznych, nadtlenku wodoru i bakteriocyn oraz utrzymywanie wartości pH w granicach 3,8-4,5. Niskie pH pozwala na prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu pochwy oraz przeciwdziała wnikaniu i rozwojowi drobnoustrojów patologicznych które odpowiadają za infekcje w pochwie.

Mikroflora pochwy kobiet w ciąży różni się od mikroflory pochwy kobiet nieciężarnych ilością bakterii Lactobacillusprodukujących H2O2 .

Zaburzenia flory pochwowej w ciąży stanowią zagrożenie dla rozwijającego się płodu. Prewencja takich zaburzeń w postaci wykonywania dodatkowych badań, stosowania preparatów probiotycznych z ochronnymi kulturami bakterii (prOVag®) zalecanych podczas wizyt kontrolnych u ginekologa, skutkuje zmniejszeniem ilości zakażeń i zapaleń pochwy, a tym samym zmniejszeniem ilości niepowodzeń położniczych.

Probiotyk to substancja wydzielana przez jedne mikroorganizmy, która stymuluje wzrost innych i stanowi przeciwieństwo antybiotyku. W przypadku kobiet w ciąży (podobnie jak w przypadku kobiet nie ciężarnych) probiotyki mogą mieć znaczenie w utrzymywaniu czy przywracaniu fizjologicznej mikroflory pochwy, a co za tym idzie, w profilaktyce i zapobieganiu infekcjom i chorobom przenoszonym drogą płciową W związku z powyższym, probiotyki mogłyby mieć również znaczenie w zapobieganiu przedwczesnemu porodowi oraz powiązanym z nim zakażeniom błon płodowych, przedwczesnemu pęknięciu błon płodowych czy zakażeniom wewnątrzowodniowym. Bakterie probiotyczne mogłyby tu działać nie tylko przeciw konkretnym patogenom związanym z wymienionymi powikłaniami ciążowymi, ale również mogłyby modulować reakcji immunologicznej związaną z zakażeniami.

Należy jednak stosować sprawdzone probiotyki o udokumentowanym działaniu.

Rady, które pomagają zapobiec niedyspozycjom układu moczowo-płciowego.

  1. Należy zachować szczególną higienę okolic intymnych. Codziennie, przynajmniej dwukrotnie myć okolicę sromu, najlepiej pod prysznicem lub bidetem.
  2. Mycie i osuszanie okolic intymnych powinno się wykonywać w kierunku od przodu do tyłu.
  3. Do higieny intymnej należy stosować żele o pH około 4,5.
  4. Zaleca się codzienne kąpiele pod prysznicem, unikanie kąpieli w wannie oraz kąpieli w wysokich temperaturach.
  5. Należy nosić ubrania lekkie, przewiewne, niekrępujące ruchów, odpowiednio luźne, najlepiej bawełniane.
  6. Powinno się unikać zmęczenia, odpoczywać i spać w wygodnej pozycji najlepiej na lewym boku.
  7. Należy wykluczyć nikotynę, także „palenie bierne”, alkohol, narkotyki.
  8. Należy odpowiednio się odżywiać. Do minimum ograniczyć tzw. cukry proste (słodycze, słodzone napoje).
  9. W brzuch, pośladki i piersi warto wcierać krem przeciw rozstępom.
  10. Warto zadbać o higienę jamy ustnej, przynajmniej 3 razy dziennie myć zęby.
  11. Należy regularnie zażywać preparaty zalecane przez lekarza prowadzącego (np. witaminy, kwas foliowy, probiotyki).

opracowanie dr med. specjalista ginekolog-położnik Dariusz Gołąbek

 

Probiotykiem o udokumentowanym działaniu, który posiada pozytywną opinię Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego(PTG) jest prOVag®. Pozytywna opinię PTG posiada również preparat prOVag® żel do łagodzenia podrażnień i wzmocnienia ochrony przeciw niekorzystnym bakteriom i grzybom.

Probiotyki w ciąży – wzmocnienie ochrony

Probiotyki to dobroczynne żywe bakterie, które podawane w odpowiednich dawkach wywierają korzystny wpływ na zdrowie. Probiotyki zawierają zazwyczaj bakterie z rodzaju Lactobacillus, które naturalnie wzmacniają odporność i chronią organizm przed nadmiernym rozwojem niekorzystnych bakterii i grzybów. Jednym z najważniejszych zadań bakterii z rodzaju Lactobacillus jest utrzymywanie naturalnej równowagi organizmu (homeostazy) – odpowiedniej proporcji między drobnoustrojami obecnymi w organizmie.

Niekorzystne bakterie (patogeny) są zazwyczaj obecne w organizmie człowieka w niewielkiej ilości i przemieszczają się. Jedną z dróg ich migracji jest odcinek z odbytu do pochwy. Nawet przy zachowaniu najlepszej higieny trudno jest powstrzymać to przemieszczanie, zwłaszcza w okresie ciąży – kiedy higiena jest utrudniona, kanał szyjki macicy skrócony, odporność organizmu obniżona, a na dodatek zmniejsza się w pochwie liczba ochronnych Lactobacillus.

Ciąża i połóg są szczególnymi okresami kiedy warto stosować probiotyki, zwłaszcza doustne. Probiotyki te bowiem z jednej strony odbudowują mikroflorę układu rodnego – produkują kwas mlekowy, nadtlenek wodoru i naturalne substancje o działaniu podobnym do antybiotyków. Z drugiej strony natomiast doustne probiotyki przywracają prawidłową mikroflorę układu pokarmowego i utrudniają przechodzenie chorobotwórczych bakterii i grzybów do pochwy. Innym rozwiązaniem wspomagającym stworzenie ochronnej bariery przed patogenami jest stosowanie skoncentrowanych metabolitów bakterii np. w postaci żelu, które zakwaszają okolice intymne i działają antagonistycznie do bakterii i grzybów [1, 2].

Probiotyki nie tylko wzmacniają ochronę organizmu, ale są sosowane również w leczeniu wspomagającym zakażeń pochwy i zapobieganiu ich nawrotom. Zwłaszcza w ciąży łatwiej i bezpieczniej jest zapobiegać infekcjom niż je leczyć. Inną cenną rolą jaką przypisuje się probiotykom jest pomoc w utrzymaniu równowagi wapniowo-fosforanowej [3, 4, 5].

Stosowanie probiotyków w okresie ciąży może pomóc zapobiec stanom zapalnym a poprzez to obniżyć czynniki ryzyka wystąpienia przedwczesnego porodu (np. w na skutek bakteryjnego zakażenia pochwy). Probiotyki wpływają również na istotne w ciąży parametry [6,7,8,9]:

  • W tym szczególnym dla kobiety czasie wzrasta zapotrzebowanie energetyczne na podstawowe składniki pokarmowe, jakimi są: tłuszcze, węglowodany, białka, witaminy i mikroelementy. Szczepy z rodzaju Lactobacillusprodukują: witaminy K, C, B12, niacyny, biotyny, kwasu foliowego, kwasu pantotenowego, które są niezwykle istotne do prawidłowego przebiegu ciąży [10, 11] . Probiotyki stosowane jako dodatek do odpowiednio dobranej diety kobiet w ciąży mogą korzystnie wpływać na metabolizm składników odżywczych.
  • Wykazano, że podawanie odpowiednich probiotyków od wczesnych tygodni ciąży istotnie wpływa na podwyższenie stężenia łożyskowych kwasów tłuszczowych, niezbędnych dla rozwoju m.in. układu nerwowego płodu [12].
  • Podawanie probiotyków istotnie obniża stężenie glukozy we krwi u kobiet ciężarnych [13].
  • Badania pokazują, że preparaty probiotyczne mogą być pomocne w zwalczaniu typowych dolegliwości ciążowych, czyli nudności, wymiotów oraz zaparć.
  • Probiotyki pomagają zapobiegać nadwadze kobiet w okresie ciąży oraz zapobiegają otyłości u ich dzieci (14)
  • Wykazano również, że dobre probiotyki podawane kobietom w ciąży, a następnie ich dzieciom zmniejszają ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry [9].

Przypisy:

1. Opinia Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotycząca stosowania preparatów inVag, prOVag®i prOVag żel® w ginekologii i położnictwi, Ginekologia Polska, 3/2012

2. Luoto R., Laitinen K., Nermes M., Isolauri E. 2010. Impact of maternal probiotic supplemented dietary counselling on pregnancy outcome and prenatal and postnatal growth: a double-blind, placebo-controlled study. Br. J. Nutr. 103(12): 1792-1799.

3. Lee K.Y., Salminen S. 2009. Handbook of probiotics and prebiotics. John Wiley & Sons, Inc., USA.

4. Resta S.C. 2009. Effects of probiotics and commensals on intestinal epithelial physiology: implications for nutrient handling. J Physiol. 4169-4174.

5. Stachowiak G: Właściwa podaż witamin i mikroelementów w ciąży – ciągle aktualny problem. Ginekologia Praktyczna. 2009; 3(102): 52-57

6. Asemi Z., Jazayeri S., Najafi M., Samimi M., Mofid V., Shidfar F., Foroushani A.R., Shahaboddin M.E. 2011. Effects of daily consumption of probiotic yoghurt on inflammatory factors in pregnant women: a randomized controlled trial. Pak J Biol Sci. 14(8): 476-482.

7. Asemi Z., Jazayeri S., Najafi M., Samimi M., Mofid V., Shidfar F., Shakeri H., Esmaillzadeh A. 2012. Effect of daily consumption of probiotic yogurt on oxidative stress in pregnant women: A randomized controlled clinical trial. Ann Nutr. Metab. 60(1): 62-68.

8. Ilmonen J., Isolauri E., Poussa T., Laitinen K. 2011. Impact of dietary counselling and probiotic intervention on maternal anthropometric measurements during and after pregnancy: a randomized placebo-controlled trial. Clin. Nutr. 30(2): 156-164.

9. Kalliomäki M., Salminen S., Poussa T., Isolauri E. 2007. Probiotics during the first 7 years of life: a cumulative risk reduction of eczema in a randomized, placebo-controlled trial. J. Allergy Clinic. Immunol. 119: 1019-1021.

10. Lee K.Y., Salminen S. 2009. Handbook of probiotics and prebiotics. John Wiley & Sons, Inc., USA.

11. Resta S.C. 2009. Effects of probiotics and commensals on intestinal epithelial physiology: implications for nutrient handling. J Physiol. 4169-4174

12. Kaplas N, Isolauri E., Lampi A.M., Ojala T., Laitinen K. 2007. Dietary counseling and probiotic supplementation during pregnancy modify placental phospholipid fatty acids. Lipids 42: 865–870.

13. Laitinen K., Poussa T., Isolauri E., and Nutrition, Allergy, Mucosal Immunology and Intestinal Microbiota Group: Probiotics and dietary counselling contribute to glucose regulation during and after pregnancy: a randomised controlled trial. Brit. J. Nutr. 101: 1679–1687

14. Ilmonen J., Isolauri E., Poussa T., Laitinen K. 2011. Impact of dietary counselling and probiotic intervention on maternal anthropometric measurements during and after pregnancy: a randomized placebo-controlled trial. Clin. Nutr. 30(2): 156-164.